In elke katholieke kerk is een tabernakel aanwezig: de kluis waarin de H. Communie ofwel het Allerheiligst Sacrament wordt bewaard.
In het Oude/Eerste Testament wordt verteld dat de Israëlieten – toen zij na de bevrijding uit Egypte door de woestijn trokken op weg naar het Beloofde Land – volgens de opdracht die God aan Mozes op de berg Sinaï had gegeven, een ark (kist) vervaardigden waarin de stenen tafelen met de Tien Geboden werden neergelegd: deze werd beschouwd als de verbondsakte tussen God en zijn volk. Die ark van het verbond werd geplaatst in de daarvoor speciaal gemaakte tabernakel ofwel ontmoetingstent (Exodus 25-26). Een wolk overdekte de tabernakel (Numeri 9, 15). Dat was het teken dat God aanwezig was en met Zijn volk meetrok.
De tabernakels in onze kerken zijn de plaats van Gods aanwezigheid onder de gedaante van brood, veelal in de vorm van kleine ronde hosties. Deze worden bewaard in een ciborie (een kelk met een deksel). Ook worden grote ronde hosties bewaard in een tabernakel en wel om deze te kunnen plaatsen in een monstrans (de houder om de hostie te tonen) om op deze wijze onze Heer Jezus te aanbidden. Om die grote hostie waardig in het tabernakel te kunnen bewaren, is er de custode (van het Latijnse custodire = bewaren).
Ommen
In het tabernakel van de St. Brigittakerk te Ommen bevindt zich een fraai exemplaar: een zilveren custode, ca. 1800 gemaakt in Leiden (hoogte 6 cm, diameter 9 cm). De binnenzijde is verguld. Op de deksel is graveerwerk te zien: een stralende zon met daarin de letters IHS. Deze afkorting heeft meerdere betekenissen. Allereerst werden de drie Griekse hoofdletters IHC gebruikt als monogram voor de naam Jezus. Er kwamen ook Latijnse betekenissen. Zeer bekend is het In Hoc Signo = In dit teken. Met dat teken wordt het teken van het kruis bedoeld (dat is dan ook aangebracht op de H). In 312 na Christus overwon keizer Constantijn te Rome tijdens een veldslag zijn rivaal en de overlevering vertelt dat hij voordien in een visioen het teken van het kruis zag en de woorden hoorde: In dit teken zult gij overwinnen. Na zijn overwinning gaf Constantijn de christenen geloofsvrijheid in het immense Romeinse rijk. Daarmee kwam een einde aan de achterstelling, vervolgingen en martelingen van christenen. Ook betekenen de letters IHS: Iesus Hominum Salvator = Jezus, Verlosser van de mensen. Het was aan de stichter van de orde der Jezuïeten, de H. Ignatius van Loyola (+1556), te danken dat het IHS-monogram in een stralende zon verspreiding kreeg over heel de wereld. Hij gebruikte het als embleem immers voor zijn orde en zijn volgelingen trokken heel de wereld over om de heilige Naam van Jezus bekend en bemind te maken. Onder IHS met het kruis werden drie spijkers aangebracht, als verwijzing naar de wonden van Jezus aan het kruis. Die zijn ook te zien op de custode van Ommen en doorsteken daar ook nog eens het hart van Jezus. In 2013 is de stralende zon met het IHS-monogram met kruis en drie spijkers wereldwijd nóg bekender geworden: in dat jaar werd immers de Jezuïet Jorge Bergolio gekozen tot bisschop van Rome; paus Franciscus heeft het embleem van zijn Jezuïetenorde als hoofdmotief in zijn wapenschild.
Deze custode te Ommen is een kostbaar en veelzeggend kleinood: door het teken van het brood, het Lichaam van Christus, blijft de Heer ons nabij, Hij die in de viering van de Eucharistie ons blijft voeden door Zijn Woord en Sacrament. Dat Sacrament wordt in onze tabernakels bewaard, in het bijzonder ook om zieken en stervenden thuis of in het ziekenhuis mee te sterken. Dat Allerheiligst Sacrament wordt in cibories en custoden bewaard om het ook te kunnen aanbidden, en daarmee Christus zelf.
+ Herman W. Woorts, hulpbisschop van Utrecht, voormalig pastoor van Ommen