Geschiedenis

Tot aan de reformatie is er vanaf de kerstening, door de monniken Pleghelmus en –Lebuïnus in grote delen van Overijssel, sprake geweest van een katholieke kerk in Ommen. Hier is ook meteen de (Irish) link gelegd naar de patroonheilige, Sint Brigitta. Een eerste vermelding van de kerk in Ommen vinden we in een oorkonde uit 1240 waar de bisschop van Utrecht : aan het Kapittel van Deventer de novale tienden in Salland en aan de Vecht, in de Kerspelen te Ommen, Heymis (Heemse) en Nieuwstede (Hardenberg) schonk. Uit de beschikbare historische bronnen is af te leiden dat de kerk er in 1200 geweest moet zijn en dat dit er toen al vermoedelijk vijftig jaar stond. We weten niet hoe de eerste kerk van Ommen er uit heeft gezien. Het is goed mogelijk dat deze aanvankelijk van hout geweest is, maar moet in 1330 al van steen geweest zijn, omdat op 9 mei van dat jaar een bende krijgsvolk Ommen plunderde en in brand stak en alleen de kerk het geweld weerstaan had

Op 15 april 1624 wordt de kerk zelf door brand verwoest. Deze beschikte tot dat moment over een uitzonderlijk mooi plafond gewelf, dat nergens op het platteland zijn weerga vond. Na de brand werd er een eikenhouten zoldering aangelegd, die honderd jaar later nog eens verbouwd werd.
Over de oorspronkelijke katholieke kerk is ons nog het volgende bekend. Het hoofdaltaar bevond zich zoals gebruikelijk aan de oostzijde. Dat is tot op de dag van vandaag nog duidelijk te zien. Reeds voor 1471 was er in opdracht van de Schepenen en Raad van Ommen een tweede altaar opgericht ter ere van de H. Anthonius. Verder kende de kerk nog altaren ter ere van Onze Lieve Vrouw, het Heilig Kruis en, last but not least, een van Sint Laurens. De kerk zou dus vijf altaren gehad hebben.

In de tachtigjarige oorlog is Ommen veelvuldig lijdend voorwerp geweest van de strijdende partijen. Saillant detail is dat de Grootprior van Castilië en de hertog van Alva beiden in de kerk hier de H. Mis gevierd hebben. Uit dank voor de eenzijdig genoten gastvrijheid, hebben ze de kerk en het stadhuis behoed voor plundering, brandstichting of sloop. De kerk van Ommen werd pas na 1587 aan de katholieke eredienst onttrokken. De protestanten hadden namelijk in het begin problemen om de in bezit genomen kerken te bemannen met gekwalificeerde voorgangers, om de simpele reden dat die er nog niet in voldoende mate waren.

Na deze periode bleef zo’n tien tot twintig procent van de bevolking van Ommen katholiek. Zij kerkten in de schuilkerken van Vilsteren en de Ommerschans.

Pas in de Franse tijd, zo rond 1806 was er een voorzichtig begin te zien van het herstel van de katholieke kerk in Nederland. In de grote steden werd één kerk teruggeven aan de katholieken. Het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie (mede het gevolg van de goede relatie die Willem II had met de toenmalige pastoor, de latere aartsbisschop Zwijsen) maakte het uiteindelijk mogelijk dat er in 1860 weer een katholieke parochie in Ommen ontstond. In de akte van oprichting wordt vermeld dat deze net als vroeger gewijd wordt aan Sint Brigitta.

In 1861 is het dan zover, het kerkgebouw van het ontruimde eiland Schokland werd vervoerd naar Ommen en weer opgebouwd. De eerste jaren werden gekenmerkt door beperkte financiële armslag. De parochianen waren over het algemeen arm en het is dan ook te danken aan een aantal giften dat de benodigdheden voor de eredienst langzamerhand in het bezit van de parochie komen.

Het aantal parochianen neemt in de jaren daarna toe. In 1929 kan er dan ook een eigen katholieke school opgericht worden op de Voormars. In 1935 komt pastoor Simon de Bruin naar Ommen. Hij was een energiek en krachtdadig figuur die het initiatief tot de bouw van de nieuwe kerk zou nemen. Er ontstond een driemanschap dat de kern zou vormen van het nieuwbouwproject en dat verder bestond uit het kerkbestuurslid Carel Josef Siero en meester Fikkert. Op 27 februari 1938 kwam de bisschoppelijke toestemming voor de bouw van de kerk met pastorie. Nog geen anderhalf jaar later, op 26 juni 1939 werd deze feestelijk in gebruik genomen en geconsacreerd door Mgr. Dr. De Jong, aartsbisschop van Utrecht.

In de tweede wereldoorlog neemt het kerkbezoek verder toe. Aan het eind van de oorlog wordt de klok door de Duitsers uit de toren geroofd. Bij de bevrijding ontstaat er bij een beschieting door Canadese artillerie schade aan toren en pastorie. Nadat in januari 1943 de gebeeldhouwde kruisgroep achter het hoofdaltaar mogelijk gemaakt werd, werd in 1949 het nieuwe altaar gewijd met daarin de relikwieën van de martelaren St. Jacobus en St. Vincentius.

Midden jaren vijftig nam pastoor Van Rhijn het initiatief om klokken terug in de toren te krijgen door het instellen van een klokkenfonds. Dit resulteerde begin jaren 60 in de huidige drie klokken: Simon (naar pastoor de Bruin), Brigitta (de patroonheilige) en Margaretha (naar de moeder van pastoor Van Rhijn).

Van 10 tot 17 september 1961 werd het eeuwfeest georganiseerd met als kerkelijke hoogtepunten een plechtige avondmis en een pontificaal lof.

Het tweede Vaticaans Concilie werkte ook door in Ommen. Er veranderde dan ook veel in de jaren zestig en zeventig. De rol van de parochianen ten opzichte van de pastoor werd prominenter. Een van de pastoors in de jaren zeventig verwoordde het als volgt: ““Ik hoop niet dat men mij op een voetstuk gaat plaatsen, maar dat u mij wilt zien als een herder die midden onder u dienstbaar wil zijn. U zou mij kunnen vergelijken met de pompbediende: het maakt niet uit of die man al of niet een uniform draagt en of hij behoudend of vooruitstrevend is. Hij hoeft geen superman te zijn, maar wel super leveren. Waar het om gaat is dienstverlening en dat is het als priester brengen van onvervalste Evangelie.” In 1972 werd gestart met het nog steeds bestaande parochieblaadje “parochienieuws Sint Brigitta Ommen. Eind 1978 werd de doopvont naar voren verplaatst op het altaar en werd de doopkapel ingericht ter ere van Maria van de altijd durende bijstand. Op 10 februari 1979 werd de kapel ingewijd.

In 1986 werd het 125-jarig bestaan van de kerk gevierd. Het werd groots aangepakt met een viering in de kerk, een feest, een klein boekje dat werd samengesteld door Gerard Meijerink en een tentoonstelling in het noodgebouwtje. In 1993 wordt het parochiecentrum gebouwd en in gebruik genomen. Met de komst van het nieuwe parochiecentrum werd voorzien in de behoefte aan vergaderruimte en de wens om een plek te hebben om samen te komen en voor de koren om te kunnen oefenen. In 1999 was het tijd om te vieren dat de huidige kerk er 60 jaar stond. Er werd een flink stuk aan de parochiegeschiedenis gewijd in de krant.

In het kader van de landelijke opvang van asielzoekers kreeg Ommen in 1998 een asielopvangcentrum. Vanaf het begin waren er ook hier mensen die zich, het lot van de vluchtelingen aan getrokken hebben. Ook binnen onze parochie werden diverse acties ondernomen om mensen te helpen. Zo werd door een aantal parochianen het initiatief tot een kledinginzamelingsactie genomen, die zeer succesvol werd. Het opvangcentrum in Ommen is gesloten in augustus 2003.

Nadat Polen op 1 mei 2004 Lid van de EU werd konden de Poolse arbeidskrachten, vanwege de open grenzen, In West Europa aan de slag. Tijdens de weekend vieringen hier, doken steeds vaker Poolse gezichten op. Meestal zaten ze achterin of op de klapstoeltjes tegen de zijkanten. Enkele parochianen slaagden erin een aantal van hen, mee te nemen naar ‘het koffiedrinken na de mis’.

Op 25 maart 2005 werd er door Mgr. Simonis, ‘De Parochie Onze Lieve Vrouw van Czestochowa voor de Poolse katholieken in het Bisdom Utrecht‘ opgericht. In Ommen worden de Poolse vieringen gehouden op de 2de en 4de zaterdagavond van de maand. De gemiddelde opkomst ligt tussen de 25 en 40 personen.

Eind jaren negentig begint zich langzaam maar zeker een nieuw beeld af te tekenen. Door het toenemende tekort aan priesters en het dalende kerkbezoek wordt er meer en meer samengewerkt met andere parochies, om toch op liturgisch, financieel en materieel gebied de nodige continuïteit te kunnen bieden. In eerste instantie is er een clusterverband met de parochies Dalfsen en Hoonhorst gevormd met pastoor Woorts als pastoor.

In 2002 wordt er van uit het dekenaat Salland onder leiding van deken Mgr. De Korte een reorganisatie doorgevoerd wat in februari 2003 leidt tot oprichting van het parochieverband Noord-Oost Salland, waar naast Dalfsen, Ommen en Hoonhorst, ook Heino, Lierderholthuis, Lemelerveld, Vilsteren, Hardenberg, Dedemsvaart, Slagharen en de Belte deel uit maken. Voorwaar een groot gebied tussen IJssel en Reest. Een stuurgroep aangesteld door de 11 parochiebesturen zorgde voor een goed uitvoering van de nodige werkzaamheden. Het is dan ook uiteindelijk gelukt om eind 2010 een convenant tussen de elf parochies ondertekend te krijgen, waarin er maximale ruimte voor de elf geloofsgemeenschappen (zoals ze heten, na het ontstaan van de nieuwe parochie) is bewerkstelligd. Daar waar zaken op locatie afgedaan kunnen worden, zullen ze niet centraal opgepakt worden. Dat dit gepaard gaat met een werkhouding waaruit wederzijds vertrouwen spreekt mag duidelijk zijn.

De nieuwe Emmanuelparochie, die vanuit de pastorie in Ommen geleid wordt door pastoor A. Monninkhof is dan ook zeker niet het einde van de Brigittakerk te Ommen.
Wel als zelfstandige parochie, maar niet als vitale geloofsgemeenschap van betrokken parochianen, die gezamenlijk werken aan de verkondiging van het Evangelie in onze streken en het handelen hiernaar in ons doen en laten van alle dag.